Waarvoor kies je?
Veel boomgaardeigenaren maken niet expliciet een keuze voor een bepaald beheerdoel. Ze willen èn een mooie landschappelijke aanblik én fruit om te eten en te gebruiken èn liefst ook volop vogels etc. Dat is prima, maar het betekent wel dat de beheermaatregelen die worden uitgevoerd, meer of minder ruimte bieden om tot elk van deze productiedoelen te komen. Daarom is het belangrijk om vooraf goed stil te staan bij deze vraag en vandaar uit te kiezen voor welk beheer met welke maatregelen je kiest.
Snoeien van fruitbomen
Belangrijke uitgangspunt bij het beheer van de boomgaard is het gegeven dat de fruitbomen altijd geënte bomen. In de eerste jaren is het snoeien van de boom gericht op de vorm van de kroon (gesteltakken en eventueel een harttak). Deze vorm biedt ruimte voor veel en grote vruchten door een goede toetreding van licht en lucht. Regelmatige snoei van de oudere boom is nodig om in de kroon de licht- en luchttoetreding en vochtafvoer te vergroten en om aangetaste, beschadigde en uitgescheurde of afgedragen takken te verwijderen.
Onderbegroeiing
De onderbegroeiing van gras en kruiden vraagt om minstens een keer per jaar maaien of beweiden om goed bij de bomen te kunnen komen voor het beheer en het oogsten. Het afvoeren van het maaisel bevordert de variatie aan bloemrijke plantensoorten.
Praktisch betekent dit dat het beheer van een boomgaard zal variëren, afhankelijk van de doelen die de eigenaar nastreeft met de fruitbomen, het gras en de boomgaard als geheel. In de praktijk zien we bij boomgaardeigenaren een grote variatie in het toepassen van beheermaatregelen en ook nog in verschillende combinaties. Grofweg kan een beheerder kiezen voor intensief beheer, extensief beheer of ecologisch beheer.
Intensief beheer
Bij intensief beheer is fruitproductie het hoofddoel. Het gaat dan om een boomgaard met een kleine variatie aan fruitsoorten, vooral appels en peren. De bomen zijn in strak plantverband aangeplant en vertonen weinig variatie in leeftijd en ontwikkeling. Vaak ontbreekt aanvullende beplanting als een heg of singel. De bomen worden jaarlijks gesnoeid gericht op productie en de ondergroei bestaat vooral uit grassen. De grond wordt bemest en (zeer) regelmatig gemaaid of beweid. Indien mogelijk wordt ook bestrijding van ziekten en plagen toegepast.
Extensief beheer
Bij het hoofddoel beleving hoort een extensief beheer. Het gaat hier om een boomgaard met een variatie aan fruitsoorten, rassen en boomleeftijden. De snoei van de bomen is minder frequent (1x in de 2 tot 3 jaar). De ondergroei is een mengsel van grassen en kruiden en wordt 1 tot 2 x per jaar gemaaid (laat in de zomer). Ook tijdelijke begrazing is mogelijk. Plagen en ziekten worden niet bestreden.
Ecologisch beheer
Als de boomgaard vooral bedoeld is als verblijfplaats voor allerlei planten en dieren dan is ecologisch beheer op zijn plaats. De dieren en planten hebben baat bij zo weinig mogelijk verstoring door beheermaatregelen. Belangrijke elementen in een ‘natuur’ boomgaard zijn oudere bomen. Als bomen ouder zijn dan 40 jaar, ontwikkelen zich holten in stammen en die vormen een prima plek voor vogels en vele andere diersoorten om in te verblijven. Ook dood hout en afgestorven bomen zijn onderdeel van de boomgaard omdat zij kunnen dienen als plek voor soorten die baat hebben bij dood hout in de boomgaard. Snoei om een aantal jaren is nodig om groei in de bomen te behouden en om te grote verdichting van de kroon te vermijden. Het maaien van de onderbegroeiing kan 1 x per jaar plaats vinden, laat in de zomer, en het maaisel wordt afgevoerd om de bodem te verarmen.
Beheerkalender en onderhoudsmaatregelen
Voor de verschillende beheermaatregelen wordt verwezen naar de beheerkalender die de stichting heeft opgesteld.
Wie voert het beheer uit? Er zijn boomgerichte maatregelen (snoeien en productiebegeleiding) en bodemgerichte maatregelen (bemesten, maaien en of beweiden).
In de IJsselvallei werken diverse Hoogstambrigades, zie Hoogstambrigades die bij het snoeien van fruitbomen kunnen ondersteunen.
Stichting IJsselboomgaarden denkt graag met je mee over jouw mogelijkheden.
