De IJsselhoogstamboomgaard biedt een variatie aan groei- en leefomstandigheden waarvan dier- en plantensoorten profiteren. De kans op variatie aan soorten wordt vergroot als de boomgaard verbonden is via bermen, houtwal, heg of greppel met andere landschapselementen. Het kleinschalige netwerk vormt een structuur waarlangs soorten zich naar en van de boomgaard kunnen begeven. Tegelijk vormt het met elkaar een groter gebied waar soorten zich kunnen voeden (met elkaar), kunnen voortplanten, kunnen rusten en schuilen. Met extensief beheer van bomen, onderbegroeiing en struiken vergroot je de biodiversiteit in de boomgaard. De stichting heeft een “Wegwijzer biodiversiteit in de hoogstamboomgaard” met tips voor een meer ecologisch beheer van de boomgaard uitgebracht (februari 2024). Inkijkexemplaar (met enkele pagina’s). Deze is bij de stichting te bestellen.
Landschappelijk: Een lust voor het oog
Jonge en oude hoogstamfruitbomen hebben veel te bieden. Volwassen bomen zijn beeldbepalend en vormen als boomgaard een transparant boslandschap. De opgaande bomen geven een indruk van een zekere kleinschaligheid. Deze indruk wordt versterkt als de boomgaard omringd wordt door een heg. Ieder seizoen toont een boomgaard een ander boombeeld. De winter biedt een takkensilhouet, het voorjaar toont de overdaad aan bloesem, de zomer brengt de schaduw van het bladerdek en de herfst de veelkleurigheid van het fruit. Daarmee vormen fruitbomen een mooi decor om al wandelend of fietsend het landschap van dichtbij te beleven.
Cultuurhistorie en nieuwe boomgaarden
Hoogstamboomgaarden zijn een weerspiegeling van het vroegere agrarische gebruik. De fruitteelt was vele eeuwen een exclusief onderdeel van de zelfvoorziening op landgoederen, kloosters en boerderijen. Pas vanaf het midden van de negentiende eeuw groeide dit uit tot een productieteelt voor de groeiende stedelijke bevolking. Na de Tweede Wereldoorlog, pasten de hoogstamfruitbomen niet meer in de opzet van het boerenbedrijf. In snel tempo verdween meer dan 90% van de hoogstamboomgaarden. Lees hier meer over de cultuurhistorie.
Vanaf midden jaren negentig is er een groeiende belangstelling voor hoogstamfruitbomen. Steeds meer mensen krijgen oog voor de inpassing van hun woning of bedrijf in het landschap en daarmee voor het herstel van de oorspronkelijke erfbeplanting en een boomgaard. Inmiddels zijn er meer jonge dan oude boomgaarden, daardoor komt de oorspronkelijke afwisseling van jonge en oude bomen in een boomgaard nog maar weinig voor. De tegenwoordige boomgaard bestaat nu vaak uit een beperkt aantal bomen van ongeveer dezelfde leeftijd. Wel is er een grote variatie aan (cultuurhistorische) rassen dat is aangeplant.
Rijkdom aan planten en dieren (biodiversiteit)
Wie de tijd neemt om eens rustig door een boomgaard te lopen of op een bankje te gaan zitten, zal ontdekken dat het daar een drukte van belang kan zijn. Vogels en insecten, muizen en andere zoogdieren, je kunt ze zien en horen of de sporen van hun aanwezigheid aantreffen. Maar ook een verscheidenheid aan paddenstoelen, mossen en plantensoorten komen voor.
Wij kunnen adviseren bij de aanleg en natuurontwikkeling in de boomgaard
